Het ABC van het voetbal - beginners - Fair Play

Fair play is Engels voor "sportiviteit": het spel spelen zoals het bedoeld is, los van wat de uitvoering van het reglement, in het bijzonder de scheidsrechter, zegt. Bij uitbreiding gaat het over respect voor de tegenstander, ook en vooral bij verlies, of het stellen van een mooi gebaar jegens een medemaat, een tegenstander, de scheidsrechters, een steward, het publiek ... kortom menselijkheid. Een specifieke invulling van het begrip vinden we in "financial fair play", waarbij clubs zich ertoe verbinden om aan eerlijke concurrentie te doen, met name bij het verwerven van kapitaal.

Voetbal heeft helaas geen al te beste traditie qua fair play, vergeleken bij andere, vaak minder populaire ploegsporten. In rugby bijvoorbeeld is de autoriteit van de scheidsrechter totaal en onaantastbaar. Protest leidt bijna onmiddellijk tot een gele kaart, laat staan dat een arbiter omsingeld zou worden of moet wijken voor dreigende spelers. Na een wedstrijd vormen de spelers er steevast een erehaag voor mekaar en de scheidsrechters. In ultimate frisbee wordt gespeeld zonder scheidsrechter: de ploegen beoordelen een fase gezamenlijk en geven ruiterlijk een gemaakte fout toe.

In het voetbal bestaat een deel van de kunst uit het misleiden van de scheidsrechter: een schwalbe (doen of je geraakt wordt, of erger, jezelf haken), matennaaierij (over de grond rollen na licht contact, neerzijgen bij een lichte aanraking met de hand of het hoofd, zodat de tegenstander een kaart krijgt ...), handspel verdoezelen ... Uit de memorabele wedstrijd van Argentinië tegen Engeland uit het WK van 1986 onthouden we niet alleen het "mooiste doelpunt aller tijden" van Maradona, maar ook diens "hand van God" waarbij hij veinst met het hoofd te scoren maar dat eigenlijk doet met de hand en nadien viert alsof hij net een tweede wereldgoal heeft gemaakt.



Daarnaast is er het algemeen aanvaarde concept van de "professionele fout" (een bewuste fout maken om een gevaarlijke fase te ontzenuwen, ook al doe je de tegenstander pijn) ... Mekaar vasthouden, truitje trekken, bal én man spelen ... het behoort allemaal niet tot de geest van de sport, maar profspelers hebben geleerd de grenzen op te zoeken, ttz wanneer de ref fluit. Tot slot is er het mateloos ergerlijke tijdrekken, door blessures te veinzen, de bal ver weg te trappen, of alle kleine voorwerpen op te ruimen die tijdens de match naar de keeper geworpen zijn, wat op zich ook al niet fraai is.

Schwalbes en matennaaierij krijgen steeds meer tegenkanting in de publieke opinie. Verdoezeld handspel, de professionele fout en het tijdrekken wordt daarentegen nog altijd als een legitiem aspect van de sport gezien. Ook de tegenstander opnaaien met kleine geniepige fouten, tot die zich revancheert, blijft bon ton, want "hij moet maar niet reageren". Nee, profvoetbal is geen schouwtoneel van sportiviteit.

Des te opmerkelijker zijn acties waarbij iemand het verkregen voordeel door een arbitrale dwaling uit eigen beweging opgeeft, een gevelde opponent te hulp schiet of wanneer voetballers in weerwil van hun onsportieve en ijdele imago een menselijk gelaat tonen, naar een zwaar ziek kind, in de strijd tegen racisme of mekaar troostend na een nederlaag.

De FIFA heeft er zelfs een jaarlijkse prijs voor in het leven geroepen. Vaak gaat die naar een team of een land dat zich in een menselijke crisis bevindt, zoals Haïti in 2010, Japan in 2011 of Afghanistan in 2013, maar soms worden uitzonderlijke acties van sportiviteit beloond, zoals toen Marcelo Bielsa zijn Leeds gebood het andere team, Aston Villa, te laten scoren, nadat ze zelf een goal gemaakt hadden terwijl een van de tegenstanders geblesseerd op de grond lag. Een vermakelijk incident deed zich voor bij Ajax - Cambuur, toen Jan Vertongen na een blessurebehandeling de bal wou teruggeven aan de doelman van Cambuur, maar dat per ongeluk in de winkelhaak deed. Bij de daaropvolgende aftrap duurde het even eer de spelers van Cambuur de sportieve geste van Ajax om hen een vrijgeleide naar doel te bieden, in de smiezen hadden.